หากพูดถึงส่วนประกอบของเครื่องจักรกลที่ใช้ในงานอุตสาหกรรม หลายคนอาจเคยได้ยินเกี่ยวกับ ตลับลูกปืน หรือ Bearing กันมาไม่น้อย โดยตลับลูกปืนนี้มีหน้าที่หลักๆ ในการรองรับน้ำหนัก และลดแรงเสียดทานหรือความฝืดที่เกิดขึ้นในระหว่างการหมุนหรือการเลื่อนของเครื่องจักร ซึ่งเป็นกลไกสำคัญที่ทำให้เครื่องจักรทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพนั่นเอง และใครที่สงสัยว่าตลับลูกปืนที่เป็นชิ้นส่วนเล็กๆ นั้นทำงานยังไง แค่ติดตั้งตลับลูกปืนลงไปในเครื่องจักรกลก็ทำให้เครื่องจักรกลทำงานได้คล่องแคล่วแล้วหรอ แล้วเราควรให้ความสำคัญกับตลับลูกปืนเวลาเลือกซื้อหรือติดตั้งเครื่องจักรกลไหม? ในบทความนี้มีคำตอบมาให้ทุกคนแล้ว เพราะเราจะพาไปรู้จักตลับลูกปืนกันให้มากขึ้น พร้อมพาสำรวจว่าตลับลูกปืนซ่อนอยู่ในเครื่องจักรกลหรืออุปกรณ์ส่วนไหนรอบตัวเราบ้าง ไปดูกันเลย!
ตลับลูกปืนคืออะไร มีหน้าที่อะไร
ตลับลูกปืน (Bearing) คือ ชิ้นส่วนสำคัญของเครื่องจักรกล อยู่แนบชิดกับ ‘เพลา’ (Shaft) ที่เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ส่งกำลังหรือขับเคลื่อนเครื่องจักรกลให้เกิดการหมุน โดยสามารถรองรับเพลาได้ทั้งในแนวรัศมีวงกลมและแนวแกน โดยตลับลูกปืนมีหน้าที่หลักๆ คือ การรองรับน้ำหนักพร้อมถ่ายทอดแรงที่ส่งมาจากเพลาไปยังอุปกรณ์ หรือชิ้นส่วนในเครื่องจักรกลที่มีการหมุน สามารถลดแรงเสียดทานหรือลดความฝืด (friction) ที่เกิดระหว่างการหมุนหรือการเลื่อน ทำให้เครื่องจักรกลสามารถทำงานได้อย่างลื่นไหล รวดเร็ว ไม่ต้องใช้แรงเยอะ นอกจากนี้้ตลับลูกปืนยังสามารถถอดชิ้นส่วนเปลี่ยนได้ง่าย ในกรณีที่เกิดการสึกหรอ หรือการชำรุุด โดยไม่ต้องไปยุ่งกับชิ้นส่วนอื่นๆ อย่างเพลาหรือเฟืองเลย ซึ่งช่วยประหยัดเวลาและค่าใช้จ่ายได้มากเลยทีเดียว
ตลับลูกปืนมีกี่ประเภท แต่ละประเภทใช้งานกับเครื่องจักรไหน
หลังจากได้ทำความรู้จักและหน้าที่หลักของตลับลูกปืนกันไปแล้ว ต่อไปเราจะพาไปรู้จักตลับลูกปืนแต่ละประเภทกัน โดยตลับลูกปืนนั้นสามารถแบ่งประเภทตามลักษณะการหมุนได้อยู่ 2 ประเภทหลักๆ คือ ตลับลูกปืนลูกกลิ้ง (Rolling-element bearing) และตลับลูกปืนกาบ (Plain bearing) ซึ่งแต่ละประเภทมีประเภทย่อย เหมาะสมกับการใช้งานต่างกัน มีรายละเอียดดังนี้
1. ตลับลูกปืนลูกกลิ้ง (Rolling-element bearing)
ตลับลูกปืนลูกกลิ้ง (Rolling-element bearing) สามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทย่อยใหญ่ๆ ตามชนิดของเม็ดลูกปืนที่บรรจุอยู่ภายใน คือ ตลับลูกปืนที่มีเม็ดลูกปืนภายในเป็นรูปทรงกลม (Ball Bearing) และตลับลูกปืนที่มีเม็ดลูกปืนภายในเป็นรูปทรงกระบอกเรียว (Roller bearing) โดยทั้ง 2 ชนิดมีส่วนประกอบหลักๆ ที่มีหน้าที่ทำให้เครื่องจักรกลทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ได้แก่
- แหวนวงนอก ทำหน้าที่ประคองเม็ดลูกปืนภายใน
- เม็ดลูกกลิ้ง (Ball or Roller) ทำหน้าที่รองรับน้ำหนักและถ่ายเทแรงที่เกิดขึ้นจากแกนหมุน ซึ่งเป็นตัวแบ่งชนิดของตลับลูกปืนลูกกลิ้งนั่นเอง
- แหวนวงใน ทำหน้าที่ป้องกันเม็ดลูกกลิ้งไม่ให้สัมผัสกับเพลาตรงๆ
- ตัวกั้นหรือรังลูกปืน ทำหน้าที่กำหนดระยะห่างระหว่างเม็ดลูกกลิ้งให้เท่ากัน
- แผ่นป้องกันสิ่งแปลกปลอม อีกชิ้นส่วนสำคัญที่ใช้เพื่อป้องกันสิ่งแปลกปลอมไม่ให้เข้าไปภายในตลับลูกปืน
1.1 ตลับลูกปืนที่มีเม็ดลูกปืนภายในเป็นรูปทรงกลม (Ball Bearing)
ตลับลูกปืนชนิดนี้ มีเม็ดลูกปืนทรงกลมบรรจุอยู่ภายใน ช่วยในการเคลื่อนที่ระหว่างวงแหวนรอบนอกและวงแหวนด้านใน โดยทั่วไปเม็ดลูกปืนของ Ball Bearing จะทำจากโลหะที่แข็งและมีความทนทานสูง ทำหน้าที่รองรับการเคลื่อนที่และลดแรงเสียดทานระหว่างเพลากับเครื่องจักร นอกจากนี้ยังช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการหมุนได้ดีอีกด้วย จึงนิยมนำมาใช้ในเครื่องจักรกลที่ต้องรับแรงประเภทตามแนวรัศมี และเครื่องจักรกลที่ต้องเน้นความเร็วรอบสูง เช่น เครื่องจักรที่ใช้ในกระบวนการขัดหรือเจียระไนวัสดุ เครื่องจักรกลประเภทบด และเครื่องจักรกลประเภทหนีบ เป็นต้น Ball Bearing ยังสามารถแบ่งออกเป็นชนิดย่อยๆ ได้ด้วย เพื่อเลือกใช้ให้เหมาะสมตามการใช้งาน อาทิ ตลับลูกปืนเม็ดกลมร่องลึก ตลับลูกปืนเม็ดกลมสองแถวปรับแนวเองได้ ตลับลูกปืนกันรุนเม็ดกลม ซึ่งแต่ละชนิดมีลักษณะตามนี้เลย
– ตลับลูกปืนเม็ดกลมร่องลึก ตัวตลับลูกปืนชนิดนี้จะมีแบบทั้งฝาเปิดเพื่อระบายความร้อน และแบบฝาปิดเพื่อกันฝุ่นเข้า และยังมีแบบเม็ดกลมร่องลึกสองแถวสำหรับงานที่ต้องรับแรงอย่างหนักแบบเม็ดกลมที่ผลิตจาก Stainless Steel ที่เหมาะสำหรับงานที่มีสภาวะกัดกร่อนสูง หรืออุณหภูมิสูง
– ตลับลูกปืนเม็ดกลมสองแถวปรับแนวเองได้ ตัวตลับลูกปืนชนิดนี้เหมาะสำหรับการใช้งานที่มีลักษณะการเคลื่อนที่แบบเยื้องแนว หรือ Misalignment มีทั้งแบบไม่มีฝาและแบบมีฝาปิดเช่นเดียวกัน ภายในตลับลูกปืนมีจาระบีบรรจุมาจากโรงงานเลย ทำให้เคลื่อนที่ได้คล่อง ไม่ฝืด ประหยัดแรงได้ดี
– ตลับลูกปืนกันรุนเม็ดกลม ชุดตลับลูกปืนชนิดนี้เป็นแบบแยกส่วนประกอบได้ คือ แหวนเพลา แหวนเสื้อ และชุดเม็ดบอลจะอยู่แยกกัน สะดวกในการติดตั้ง เพราะสามารถถอดและประกอบใหม่ได้อย่างอิสระ
1.2 ตลับลูกปืนที่มีเม็ดลูกปืนภายในเป็นรูปทรงกระบอกเรียว (Roller bearing)
ตลับลูกปืนชนิด Roller bearing นี้ มีเม็ดลูกปืนทรงกระบอกบรรจุอยู่ภายใน ทำมาจากวัตถุโลหะที่มีความทนทาน และทำหน้าที่เหมือนกับชนิด Bearing Ball แต่แตกต่างกันที่เม็ดลูกปืนภายในเป็นรูปทรงกระบอกเรียวนั้นจะเหมาะกับการใช้ในเครื่องกลที่ต้องรับแรงแบบแนวแกนมากกว่า รับแรงและเคลื่อนที่ได้คล่องกว่า Bearing Ball เช่น เครื่องจักรที่ใช้คอมพิวเตอร์ควบคุมการเคลื่อนไหวของเครื่องเพื่อเจียระไน หรือสกัดวัตถุ เครื่องบดความเร็วแรงสูง เป็นต้น ชนิดของ Roller bearing ที่ได้รับความนิยมใช้ในเครื่องจักรกล อาทิ
– ตลับลูกปืนเม็ดทรงกระบอก สามารถรองรับแรงกดในแนวรัศมีได้ในปริมาณที่มาก พร้อมรับแรงกดในแนวแกน ช่วยลดผลเสียที่เกิดจากปัญหาการเยื้องแนวของเพลา เพิ่มประสิทธิภาพความสามารถในการหล่อลื่นตลับลูกปืนได้เป็นอย่างดี
– ตลับลูกปืนเม็ดเข็ม ตลับลูกปืนที่มีหน้าตัดเล็ก จึงเหมาะกับงานที่มีพื้นที่หน้าตัด มีพื้นที่จำกัดเยอะ หรือออกแบบมาเพื่อการติดตั้งตลับลูกปืนที่ต้องเล็กเป็นพิเศษ
– ตลับลูกปืนเม็ดเรียว ถูกออกแบบมาเพื่อรับแรงรวมที่เยอะ ช่วยลดผลเสียของปัญหาที่มาจากการเยื้องแนวของเพลา ลดแรงเสียดทานจากการบิด เพื่อเพิ่มความทนทานให้ใช้งานได้นานมากขึ้น นั่นเอง
2. ตลับลูกปืนกาบ (Plain bearing)
ตลับลูกปืนกาบ (Plain bearing) ตลับลูกปืนชนิดนี้ จะมีวงแหวนด้านในที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางภายนอกเป็นทรงกลม และวงแหวนรอบนอกจะเป็นทรงกลมเว้า ถูกออกแบบขึ้นมาเพื่อใช้ในการจัดวางตลับลูกปืนที่ต้องมีการเคลื่อนแนวตำแหน่งระหว่างเพลาและตัวเรือนเครื่องจักรได้รอบทิศ หรือในเคสที่ต้องเอียงหรือแกว่งไปมาแบบสั่น เพื่อควบคุมความเร็วการเลื่อนที่ค่อนข้างช้า จึงมักจะใช้กับงานที่ต้องรับน้ำหนักเป็นพิเศษ และต้องการความปลอดภัยสูง เช่น เครื่องจักรที่ใช้ในการยกน้ำหนักสินค้าหรือวัตถุ หรือ Crane เคลื่อนย้ายวัตถุ เป็นต้น
และนี่คือ ตลับลูกปืน ส่วนประกอบสำคัญที่ถูกออกแบบมาเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพให้กับกลไกการทำงานเครื่องจักรกลชนิดต่างๆ ที่เราเห็นผ่านตาในชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็น เครื่องจักรบด เครื่องจักรขนย้ายสินค้า ซึ่งช่วยในการรองรับน้ำหนักและลดแรงเสียดทานหรือความฝืดที่เกิดขึ้นในระหว่างการหมุนหรือการเลื่อนของเพลา ตลับลูกปืนนั้นมีหลากหลายชนิด ถูกออกแบบมาเพื่อการใช้งานที่แตกต่างกัน อย่างตลับลูกปืนลูกกลิ้งก็จะเหมาะกับเครื่องจักรกลที่ต้องรับแรงประเภทตามแนวรัศมีและเครื่องจักรกลที่ต้องเน้นความเร็วรอบสูง ส่วนตลับลูกปืนกาบก็เหมาะกับเครื่องจักรกลที่ต้องควบคุมความเร็วการเลื่อนที่ค่อนข้างช้า ต้องรับน้ำหนักเยอะ งานอุตสาหกรรมต่างๆ คนที่ต้องใช้เครื่องจักรกลจึงควรเลือกใช้ตลับลูกปืนที่มีคุณภาพมาตรฐานและเลือกเหมาะกับงานและเครื่องจักรต่างๆ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการใช้งานสูงสด พร้อมลดภาระในการซ่อมบำรุงนั่นเอง
สำหรับธุรกิจอุตสาหกรรมหรือโรงงานที่ต้องการซื้อและติดตั้งตลับลูกปืนชนิดต่างๆ เราขอแนะนำ I.N.B Enterprise ตัวแทนจัดจำหน่ายสินค้าด้านอุตสาหกรรม THK ที่มีผลิตภัณฑ์ตลับลูกปืนให้เลือกหลายชนิด มาพร้อมทีมงานมากประสบการณ์ที่คอยให้คำปรึกษาและให้บริการตั้งแต่การเลือกซื้อ การตรวจวัดหน้างานสำหรับติดตั้งอุปกรณ์ มั่นใจได้เลยว่าคุณจะได้รับตลับลูกปืน และสินค้าอุตสาหกรรมต่างๆ ที่มีคุณภาพและได้มาตรฐานเต็มเปี่ยมแน่นอน
ติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม I.N.B
Line ID: @inb-thk
Tel: 02-6139166-71
Email: sales@inb.co.th